Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý. Bầu trời trong tháng, các điểm nhấn của bầu trời đêm tháng 5/2012

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý.
Bầu trời trong tháng, các điểm nhấn của bầu trời đêm tháng 4/2012

Xem Video

Các hành tinh quan sát buổi tối

Đầu tháng tư có 4 hành tinh duyên dáng trên bầu trời khi đêm xuống.

Ở phía tây, sao Mộc ở dưới thấp ngay trên chân trời. Đến khoảng giữa tháng, hành tinh này biến mất vào trong hoàng hôn.

Sao Kim sáng rực ngay trên sao Mộc ở phía tây. Sử dụng kính viễn vọng để thấy pha lưỡi liềm của nó.

Ở phía nam, sao Hỏa vừa leo lên cao. Ta sẽ vẫn thấy nó cho đến tận sáng sớm.

Sao Thổ sáng nhẹ ở phía đông vào buổi tối nhưng sẽ lên cao hơn về khuya.

Vào ngày 15 tháng 4, sao Thổ tiến đến vị trí đối diện, đồng nghĩa với việc nó đối diện Mặt Trời trên bầu trời. Nó cũng gần Trái Đất hơn bất kì khi nào trong những ngày còn lại của năm nay, làm cho nó to và sáng hơn một chút.

Chòm sao và các vật thể xa

Cuối buổi tối, nằm dài phía trên cao bầu trời phương bắc là chòm Gấu lớn, Ursa Major. Chòm Ursa Major có chứa chòm Bắc Đẩu nổi tiếng. Trông nó như là một cái gàu nước lớn. Hai ngôi sao tạo nên mặt trước của chiếc gầu được gọi là những "sao trỏ" bởi khi nối hai ngôi sao này và kéo thẳng về phía bắc, nó sẽ dẫn đến ngôi sao nổi tiếng, sao Bắc Cực (North Star).

Chòm Bắc Đẩu đầy những ngôi sao thú vị và các vật thể xa. Các ngôi sao Mizar và Alcor tạo thành một hệ thống sao đôi ta có thể quan sát mà không phải dùng kính viễn vọng. Thời Hy lạp cổ, 2 ngôi sao này gần nhau hơn và người ta từng sử dụng nó để kiểm tra thị lực của mình.

M81 và M82 là một cặp thiên hà lộng lẫy ở bầu trời phương Bắc. M82 có hình dạng bất thường, đây là kết quả từ một vụ va chạm với người hàng xóm lớn hơn, M81.

Trở lại phía Nam, ta có thể thấy được chòm Leo - Sư tử, báo hiệu mùa xuân đang đến. Trong thần thoại Hy Lạp, Leo là con quái vật hung bạo nhất mà Hercules từng giết được.

Ngôi sao Denebola, trong tiếng Arab có nghĩa là ‘cái đuôi’ cho ta thấy đúng như cái tên của nó. Ngôi sao sáng Regulus tượng trưng cho trái tim của con Sư tử.

Chòm Sư tử chứa nhiều thiên hà trong bụng của mình. Đó là M65, M66, và NGC 3628. Chúng tạo nên "bộ ba Leo" nổi tiếng, là một nhóm thiên hà "đáng yêu" có thể dễ dàng nhìn thấy bằng kính viễn vọng. Gần đó là 1 nhóm khác. M95 và M96 là những thiên hà xoắn ốc lớn.

Nằm giữa chòm Bắc Đẩu và Leo là 3 cặp sao sáng nổi tiếng trong giới thiên văn học Ả rập cổ gọi là ‘Ba bước nhảy của Gazelle’.

Sự kiện

Mưa sao băng Lyrid sẽ được quan sát tốt nhất vào sáng sớm ngày 22 tháng 4. Dưới bầu trời tối, bạn có thể hi vọng thấy được tới 20 đợt sao băng mỗi giờ.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý.

Bầu trời trong tháng, các điểm nhấn của bầu trời đêm tháng 3/2012

Các hành tinh quan sát buổi tối

Trong suốt những ngày đầu tháng sao Mộc và sao Kim tiến lại gần nhau, rõ ràng chúng sẽ đến sát nhau vào giữa tháng.

Trong thực tế, những hành tinh cách nhau rất xa, nhưng vì hiện tại chúng nằm cùng một hướng đối với Trái Đất nên chúng trông có vẻ rất gần.

Hai hành tinh sẽ tách nhau ra sau đó trong tháng, sao Mộc sẽ lặn xuống chân trời và sao Kim sẽ leo lên cao hơn vào mỗi tối.

Sao Hỏa mọc ở đằng đông trước khi đêm xuống. ‘Hành tinh đỏ’ sẽ sớm vươn tới phía đối diện trong tháng này, nghĩa là nó sẽ gần nhất với Trái Đất và có thể thấy được suốt đêm dài. Đây là thời điểm tốt nhất để quan sát sao Hỏa trong cả năm.

Sao Thổ nhô lên muộn hơn sao Hỏa vào buổi tối. Nó sẽ lên cao trong thời gian còn lại của buổi tối trên bầu trời phía Nam.

Các chòm sao và các vật thể xa

Trong khi các ngôi sao rực rỡ của mùa đông ở phía Tây, các chòm sao của mùa xuân bắt đầu xuất hiện.

Hai chòm sao tháng 3 bắt nguồn từ thần thoại Hy Lạp. Chòm Song Tử ( Gemini) và chòm Con cua( Cancer) nằm ở hoàng đạo. Hoàng đạo là tên một nhóm trải dài bầu trời nơi mà Mặt Trời, Mặt trăng, các hành tinh trông sẽ đi tới.

Căp song sinh Gemini phía trên cao đỉnh đầu. Họ là 1 trong số những người anh em của Jason trên con tàu Argo, vượt biển để đi tìm bộ lông của con cừu vàng.

Hai ngôi sao sáng chính là 2 cái đầu của 2 anh em, Castor và Pollux.

Một vết mờ nhạt nằm ở dưới chân của Song Tử. Nó được gọi là M35, một cụm tuyệt đẹp gồm hàng trăm ngôi sao.

Chòm Cancer thường được nhận biết như một con cua nhừn ta cũng có thể nhìn nó như một con tôm hùm hoặc tôm đồng. Nó được đưa lên bầu trời bởi thần Hera, vợ thần Dớt để lưu danh sự ngoan cường của nó dù đã chiến đấu vô nghĩa với Hercules.

Chòm này mờ hơn nhiều so với Gemini và thật khó để quan sát trong những bầu trời bị ô nhiễm ánh ánh sáng.

Chòm Cancer nằm trong cụm sao đáng yêu Beehive (Ổ ong). Các nhà thiên văn học cổ gọi nó là ‘sao đục’. Cụm này chưa hàng trăm ngôi sao và cách chúng ta 577 năm ánh sáng.

Theo Hubblesite

nevland - PAC

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý. 

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý. Bầu trời trong tháng, các điểm nhấn của bầu trời đêm tháng 9/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể xa, các hành tinh và các sự kiện thiên văn đáng chú ý. Bầu trời trong tháng, các điểm nhấn của bầu trời đêm tháng 8/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các hành tinh, các vật thể và các sự kiện diễn ra trên bầu trời đêm tháng 7/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các hành tinh, các vật thể và các sự kiện diễn ra trên bầu trời đêm tháng 6/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các hành tinh, các vật thể và các sự kiện diễn ra trên bầu trời đêm tháng 5/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể, các hành tinh và các sự kiện thiên văn học tháng 4/2011.

Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể, các hành tinh và các sự kiện thiên văn học trong tháng.

Chúng ta bắt đầu vào bầu trời tháng 1/2011
Trăng
Kì trăng non bắt đầu vào ngày 05/01 và trăng tròn vào ngày 19/01.

Ảnh: Bề mặt Mặt Trăng

Hành tinh:

Hoàng hôn:

Mộc tinh: vẫn sáng rực rỡ trên bầu trời hoàng hôn. Hành tinh này lúc này đã đi qua thiên đỉnh, do đó hãy tìm nó ở hướng Tây trước khi nó lặn ( khoảng tầm 10h đêm).
Thiên Vương Tinh: Hai cha con thần Zeus hiện đang ở rất gần nhau. Thiên Vương Tinh hiện chỉ cách Mộc tinh chỉ khoảng 0.5 độ ( bằng kích thước biểu kiến của Mặt Trăng). Với một ống nhòm bạn có thể cùng lúc quan sát được hai hành tinh này. Với một kính thiên văn trường nhìn rộng, bạn có thể quan sát được cả Thiên Vương Tinh, Sao Mộc và các vệ tinh Galileo của Sao Mộc.

Bình minh:

Sao Thổ: Vào lúc trước bình minh, Sao Thổ đã lên khá cao (khoảng 45 độ trên đường chân trời lúc 4 giờ sáng). Nếu bạn muốn quan sát sao Thổ, hãy dậy sớm và tìm nó dưới dạng một ngôi sao sáng màu vàng nhạt. Nếu có trong tay một kính thiên văn đủ mạnh, bạn có thể chiêm ngưỡng được một trong những kì quan của Hệ Mặt Trời: vành đai Sao Thổ.

Sao Thủy và Sao Kim: Đầu tháng này chúng ta sẽ đón nhận một sự kiện khá đặt biệt: Sao Kim và Sao Thủy cùng lúc đạt được ly giác cực đại. Đó là lúc hai hành tinh này có vị trí biểu kiến xa nhất so với Mặt Trời ( 23 độ với Sao Thủy và 47 độ với Sao Kim) vào ngày 8 và 9 tháng 1. Đây là cơ hội tuyệt vời để quan sát Sao Thủy. Sao Kim, với độ sáng -4.3 sẽ rực rỡ nhất trên bầu trời, ngay cả lúc bình minh ló dạng. Sao Thủy ở thấp hơn khoảng 20 độ, và có khả năng bị che bởi làn sương mù mỏng gần đường chân trời. Một chiếc ống nhòm sẽ giúp bạn tìm thấy Sao Thủy dễ dàng hơn. Nếu bạn có kinh thiên văn, hãy hướng về Sao Kim để ngắm nhìn pha khuyết của nó ( hiện có dạng một nửa hình tròn).

Sao Kim hiện nay trông giống như thế này qua kính thiên văn.

Các chòm sao:

Trước nửa đêm:

Orion – Thợ Săn: Là một trong những chòm sao sáng và dễ tìm nhất trên bầu trời. Với hai ngôi sao sáng ở hai đầu (Rigel màu sáng xanh và Betelgeuse màu đỏ) cùng với 3 ngôi sao thẳng hàng, chúng ta dễ dàng nhận ra được Orion trên nền trời. Vì dễ tìm kiếm nên Orion được coi là một chòm sao chìa khóa để tìm kiếm các chòm sao khác. Xem thêm về các chòm sao chìa khóa và cách xác định các chòm sao khác dựa trên chúng tại đây: http://thienvanhoc.org/forum/showthread.php?t=755

Canis Major – CHó lớn: Theo hường 3 ngôi sao thẳng hàng ở đai lưng chàng Thợ Săn, ta sẽ đến được với Sirius, ngôi sao sáng nhất trên bầu trời với độ sáng -1.47. Sirius nằm trong chòm sao Con Chó lớn.

Taurus – Kim Ngưu: CŨng theo hướng của 3 ngôi sao thẳng hàng, nhưng theo hướng ngược lại, ta được Alderaban của chòm Taurus – Kim Ngưu. Kim Ngưu là một trong 13 chòm sao Hoàng đạo trên bầu trời. Đây là cơ hội cho các bạn ở cung Kim Ngưu tìm được chòm sao của mình.

Gemini – Song Tử: Cũng được tìm bằng Orion. Gemini dễ được nhận ra bởi hai ngôi sao sáng gần nhau: Pollux và Castor. Nhìn tổng thể, Gemini, như tên gọi nó Song Tử, có hình dạng hai anh em đang nắm tay nhau đi trên nền trời. Song Tử cũng là một trong 13 chòm sao Hoàng đạo.

Canis minor – Chó nhỏ.

Auriga – chòm Ngự phu:

Bình minh:

Ursa Major: CHòm Gấu lớn lúc này đã lên cao. Là một chòm sao sáng và dễ nhận ra nhờ vào Big Dipper với 7 ngôi sao sáng rực trên bầu trời phương Bắc. Hãy tìm 7 ngôi sao có hình dạng giống như cái gàu múc nước, đó chính là Big Dipper trong chòm Gấu Lớn. Big Dipper cũng được xem như một chòm sao chìa khóa để tìm các chòm sao khác. Một trong số đó là để tìm sao Bắc Cực, Pollaris trong chòm Gấu Nhỏ. Sao Bắc Cực hiện chỉ đúng hướng Bắc, là một cách để xác định phương hướng bằng bầu trời sao.

Leo – Sư Tử: Ta có thể dùng chòm Gấu lớn để tìm Leo, kéo đường thẳng từ sao Bắc Cực đến Gấu lớn lên trên đỉnh đầu, ta sẽ gặp được Leo, một chòm sao khác trong các chòm sao Hoàng đạo. Với Regulus sáng là trái tim Sư Tử cùng với Sickle of Leo, những ngôi sao tạo thành hình giống như cái liềm ở đầu Sư Tử, Sư Tử cũng là một chòm sao sáng và dễ nhận ra trên bầu trời.

Một số thiên thể đáng chú ý:

Lục giác mùa Đông: Bầu trời mùa đông mang lại cho chúng ta những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời tập hợp lại trong một vùng nhỏ tạo thành lục giác mùa Đông. Lục giác này bao gồm: Sirius ( Canis Major - Chòm Chó Lớn), Procyon (Canis Minor - CHòm Chó nhỏ), Castor và Pollux (Gemini - chòm Song Tử), Capella (Auriga - chòm Ngự Phu), Aldebaran (Taurus - chòm Kim Ngưu), Rigel (Orion - chòm Thợ Săn).

Pleiades – Thất Nữ: Một cụm sao mở nằm trong chòm Taurus – Kim Ngưu, cách chúng ta 450 năm ánh sáng. Nhìn bằng mắt thường, cụm sao này có 6 ngôi sao cạnh nhau tạo thành hình giống như một dấu hỏi nhỏ. Thất Nữ còn được gọi là sao Tua Rua trong dân gian Việt Nam.

Hyades: Cụm sao mở gần Trái Đất nhất, cách chúng ta chỉ khoảng 151 năm ánh sáng. Cụm sao này nằm ngay cạnh Aldebaran của chòm Kim Ngưu.

M43 và M42: Tinh vân đẹp trong chòm Orion. M43 rất sáng và trông như một ngôi sao trên thanh kiếm của chàng Thợ Săn Orion nếu quan sát bằng mắt thường. Bằng một ống nhòm hay kính thiên văn chúng ta có thể thấy rất nhiều sao ở vùng này. Với một chiếc máy ảnh chụp ở chế độ phơi sáng lâu, ta có thể nhìn thấy các màu sắc trong tinh vân.

Bản quyền hình ảnh: Luna - HAAC

Thanh Huy - HAAC -chọn lọc, tổng hợp và bổ sung. 
Bạn có thể tải về bản đồ bầu trời tháng 1 ở đây: http://www.skymaps.com/skymaps/tesme1101.pdf . Bản đồ tương ứng với bầu trời lúc 9h tối đầu tháng 1 và 8h tối cuối tháng 1.

HAAC