Sirius hay Thiên Lang - chú chó trời hay ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm. Sirius là một ngôi sao sáng trắng nổi bật trên bầu trời mùa Đông. Nhưng bạn có biết Thiên Lang chính là một cặp sao? Người bạn đồng hành của nó - Sirius B là một ngôi sao rất nhỏ và có thể quan sát được thông qua một chiếc kính thiên văn cỡ nhỏ. Nhưng để định vị được nó lại là điều không dễ.
Michael Teoh tại Đài quan sát Heng Ee ở Penang, Malaysia, đã chụp được bức ảnh này của Sirius A và Sirius B (một ngôi sao lùn trắng) vào ngày 26 tháng 1 năm 2021. Anh ấy đã sử dụng 30 lần phơi sáng 1 giây và xếp chúng lại với nhau để làm cho Sirius B mờ nhạt xuất hiện. Cảm ơn, Michael!
Sirius A và B
Trong khi Sirius A- nhân vật chính là một khôi sao trắng lớn, có khối lượng gấp 2 lần Mặt Trời thì Sirius B lại là một ngôi sao lùn trắng - có khối lượng bằng Mặt Trời nhưng kích thước chỉ ngang với Trái Đất. Khoảng 120 triêu năm về trước, Sirius B từng là một ngôi sao trắng có kích thước gấp 5 lần ngôi sao của chúng ta, nhưng rồi nó cũng đã bước vào pha sao kềnh đỏ và hiện tại chỉ còn là một ngôi sao lùn trắng.
Hiện tại, Sirius B không tạo ra bất cứ nhiệt mới nào, các hoạt động nhiệt hạch của nó ở tâm đã dừng lại, nó đang dần nguội đi, và quá trình này sẽ mất khá nhiều thời gian bởi hiện tại nó vất rất nóng với nhiệt độ 24.900 độ C. Về cơ bản, Sirius B là xác chết nóng trắng của một ngôi sao trước đây rất lớn và đang hoạt động. Trong khi B nóng gấp đôi so với bản chính (Sirius A), kích thước rất nhỏ của nó khiến nó kém sáng hơn nhiều. Độ sáng của Sirius B kém hơn Sirius A khoảng 10.000 lần.
Theo dõi quỹ đạo của B
Từ Trái đất, sự phân tách giữa Sirius A và B thay đổi trong khoảng từ 3 đến 11 giây cung trong chu kỳ 50 năm. Hình ảnh qua FrancescoA / Wikimedia Commons
Ngôi sao chính và ngôi sao đồng hành hấp dẫn nhau ở khoảng cách xấp xỉ 20AU, tương đương khoảng cách giữa Mặt Trời và Pluto. Kết quả là khi quan sát từ Trái Đất, Sirius B dường như tạo một hình elip xung quanh Sirius A với chu kỳ 50 năm.
Cũng từ Trái Đất, khoảng cách giữa hai ngôi sao sẽ thay đổi trong khoảng từ 3 đến 11 giây cung trong chu kỳ 50 năm. Hiện tại (2022) chúng gần như đang ở mức phân tách lớn nhấ, vì vậy bây giời là thời điểm thích hợp để thử quan sát Sirius B
Tại sao đây là một quan sát khó
Sirius là một sao kép, chúng có sự tách biệt khá rõ ràng, tuy nhiên lại có chênh lệch lớn về độ sáng giữa chúng khiến cho việc quan sát trở nên khó khăn. Sao B thường bi ánh sáng của sao A lấn át, vì vậy bạn cần có những thủ thuật đặc biệt để có thể nhìn thấy B
Nếu bạn là một người quan sát thiên văn có kinh nghiệm, có lẽ bạn cũng khá quen với điều này rồi, nhưng thông tin sau sẽ rất hữu ích với những người mới bắt đầu.
Đầu tiên, không cần vội vàng vì chắc chắn Sirius B sẽ quan sát thấy trong những chiếc kính thiên văn nhỏ trong suốt 10 năm tới, phạm vi 100mm giữa hai đối tượng sẽ có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn trong những năm tới, nhưng bạn có thể làm được, chỉ cần làm đúng và kiên trì.
Thời điểm tốt nhất để quan sát
Thời điểm quan sát tố nhất ngôi sao này là vào mùa Đông, phần lớn là tháng 1 và 2 là thời điểm tốt nhất. Vào tháng 11,12 thì nó sẽ mọc khá muộn còn tháng 3 thì bạn phải bắt đầu ngay khi Mặt Trời lặn. Điều quan trọng là ngôi sao không được nằm quá thấp bởi ảnh hưởng nhiễu động từ bầu khí quyển cũng như khuất tầm nhìn.
Sirius là ngôi sao sáng nổi bật trên bầu trời, ngay bên cạnh chòm sao Orion cũng nổi bật không kém.
Chất lượng bầu trời
Đầu tiên, hãy truy cập trang Clear Sky Chart sau đó chọn một địa điểm gần bạn nhất. Tiếp theo, hãy nhìn vào hàng thứ 4 trog biểu đồ, nếu nó có màu xanh đậm có nghĩa là bầu trời nơi bạn sống sẽ quan sát được tốt, ngược lại với màu trắng và xanh nhạt là trời xấu.
Kính thiên văn
Bạn nên vệ sinh sạch sẽ dụng cụ trước khi tác chiến, bụi tích tụ trên gương chính sẽ làm tăng tán xạ ánh sáng của kính phản xạ và hãy thật nhẹ nhàng nhé.
Chuẩn trực: Chuẩn trực rất quan trọng đối với bất kỳ quan sát cần độ phân giải cao.
Bắt đầu
Đừng vội hướng ống kính về phía sao Thiên Lang nhé, hãy nhìn về bên phải của nó và quan sát chòm sao Orion. Ngôi sao sáng nhất màu trắng của Orion - Rigel cũng là một ngôi sao đôi, tuy nhiên sự cách biệt về độ sáng không lớn như Sirius A và B. Vậy nên hãy thử hướng kính của mình về phía Rigel,bạn sẽ thấy một ngôi sao trắng và một ngôi sao vàng rắng nhỏ hơn rất nhiều, khoảng cách của hai ngôi sai này cũng tương tự như khoảng cách hiện tại giữa Sirius A và B, hãy ghi nhớ nó!
Nếu bạn không thể nhìn thấy Rigel B, hoặc tầm nhìn quá tệ thì bạn hãy từ bỏ hy vọng nhìn thấy Sirius B.
Bạn nên sử dụng độ phóng đại rất cao. Quên những gì bạn đã nghe trên các diễn đàn hoặc những lời truyền miệng về “giới hạn độ phóng đại”; chỉ cần cắm vào một thị kính mạnh mẽ. Đối với phạm vi 150mm (6 inch), 300x không phải là quá nhiều; đối với phạm vi 200mm (8 inch), lên đến 400x; cho phạm vi 300mm (12 inch), lên đến 600x. Hãy thử độ phóng đại cao nhất hiện có, sau đó lùi lại một chút nếu mọi thứ quá mờ. Bạn không nên sử dụng ít hơn một nửa độ phóng đại được chỉ ra ở trên: Nói cách khác, đối với phạm vi 200mm (8 inch), hãy nằm trong khoảng 200x đến 400x.
Hướng phạm vi về phía Sirius, tắt tracking(nếu có). Sao Sirius B hiện đang ở gần hướng đông so với A (đông-đông bắc), vì vậy nó sẽ đi theo sau ngôi sao chính
Sirius B xuất hiện như thế nào
Về lý thuyết, Sirius B nên nằm ngoài vùng sáng lung linh tập trung vào Sirius A, nhưng khá yếu. Thỉnh thoảng, một thứ gì đó sẽ kết hợp lại với nhau từ hư không, và bạn sẽ thấy hình tròn không thể nhầm lẫn của một ngôi sao.
Ngay cả khi nhìn thấy rõ, nó sẽ nháy mắt xuất hiện và biến mất. Hoặc bạn sẽ thấy nó trong một vài khoảnh khắc, sau đó nó sẽ biến mất trong một thời gian dài. Đừng nhầm lẫn nó với một tạo tác nhiễu xạ từ vật liệu chính. Các ngôi sao có hình tròn, trong khi các đồ tạo tác thường có hình dạng tuyến tính hơn hoặc kỳ lạ hơn.
Chỉ khi tầm nhìn rất tốt, bạn mới có thể nhìn thấy Sirius B trong thời gian dài. Thường thì nó khó nắm bắt hơn thế.
Khi mỏi mắt, hãy nghỉ ngơi, đi quan sát lại Tinh vân Orion Vĩ đại hoặc Rigel A / B. Sau đó quay lại săn Sirius B.
Nếu bạn thất bại trong lần thử đầu tiên, thì đó là điều bình thường. Hãy thử lại vào ngày mai. Thật khó để đạt được tầm nhìn hoàn hảo theo yêu cầu, vì vậy sự kiên trì
là rất quan trọng. Khả năng nhìn hoàn hảo, một chiếc kính thiên văn có hình dạng hoàn hảo, độ phóng đại cao và tính bền bỉ: Đó là cách thực hiện.
Chúc may mắn và bầu trời quang đãng.
