Hào quang 22° (22° halo), tiếng Việt gọi là tán (傘), là những vòng tròn sáng nhiều màu sắc bao quanh Mặt Trời hay Mặt Trăng do sự khúc xạ và phản chiếu ánh sáng qua các tinh thể băng ở các đám mây ti tầng (Cirrostratus). Trăng tán là một trường hợp điển hình của hiện tượng này.

Hào quang 22º được hình thành do sự có mặt của các tinh thể băng trong các đám mây ti tầng (Cirrostratus) có độ cao từ 5 đến 8 km. Các vòng hào quang này rất lớn, có bán kính 22º do ánh sáng khúc xạ qua cấu trúc các tinh thể băng có dạng lăng trụ lục giác đều. Các hào quang này luôn có cùng kích thước bất kể là nó xuất hiện ở đâu. Theo kinh nghiệm dân gian, các hào quang xuất hiện là dự báo sẽ có một cơn mưa sắp xuất hiện trong thời gian tới, mặc dù không nhất thiết lúc nào xuất hiện cũng sẽ có sự thay đổi về thời tiết.

Hào quang Mặt Trăng (Lunar halo), hay Trăng tán (𦝄), là hào quang 22º quanh Mặt Trăng, xuất hiện vào ban đêm. Màu sắc ở vòng hào quang thường khá mờ hoặc có thể không phân biệt được do ánh sáng chỉ vừa đủ để gây kích thích cảm nhận màu sắc ở mắt người. Thỉnh thoảng các sự kiện trăng tán có thể xuất hiện thêm các vòng sáng nhiều màu nhỏ hơn bao quanh Mặt Trăng. Bản thân những vòng sáng nhỏ này không phải là hào quang, mà là quầng quang hoa1 hình thành từ sự nhiễu xạ ánh sáng bởi các giọt nước trong mây.

Vòng hào quang xung quanh Mặt Trăng (trăng tán). Image Credit & Copyright: Anthony Ayiomamitis (TWAN), APOD.2

Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học (1992) định nghĩa:

  • Tán: vòng sáng mờ nhạt nhiều màu sắc bao quanh Mặt Trời hay Mặt Trăng do sự khúc xạ và phản chiếu ánh sáng qua màn mây.

Tục ngữ Việt Nam nhắc đến hiện tượng này:

  • Quầng cạn, tán mưa
    Trăng quầng thì cạn, trăng tán thì mưa (𦝄䨔辰汼𦝄辰𩅹)3

Tham khảo

  1. VLTV: Quang hoa (corona): hiện tượng và bản chất vật lý
  2. APOD: A Halo Around the Moon
  3. Nam quốc phương ngôn tục ngữ bị lục, 1914, trang 2b)

Từ khóa xem nhiều