Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể sâu, các hành tinh và các sự kiện thiên văn học của bầu trời đêm tháng 04/2020.
Các pha Mặt Trăng
Ngày 01/04: Trăng thượng huyền
Mặt Trăng sẽ ở pha bán nguyệt và xuất hiện ở thiên đỉnh vào đầu buổi tối, sau đó lặn dần về phía tây. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.
Ngày 08/04: Trăng tròn, siêu trăng
Mặt Trăng sẽ ở vị trí xung đối và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng Mặt Trời về phía Trái Đất.
Lần trăng tròn này được những bộ lạc bản địa đầu tiên ở Mỹ gọi là Trăng Hồng bởi nó đánh dấu thời điểm xuất hiện của loài cỏ hồng rêu, hoặc loài địa giáp trúc hoang, là một trong những loài hoa mọc sớm nhất vào mùa xuân. Lần trăng tròn này cũng còn được gọi là Trăng Mầm Cỏ, Trăng Trứng. Nhiều bộ lạc ven biển còn gọi là Trăng Cá bởi đây là thời điểm loài cá Bẹ bơi ngược dòng để đẻ trứng.
Đây cũng là lần siêu trăng thứ hai trong tổng số hai lần siêu trăng của năm 2020. Mặt Trăng sẽ ở vị trí gần cực cận với Trái Đất và trông có vẻ lớn hơn và sáng hơn một chút so với lúc trăng tròn bình thường khác.
Theo âm lịch Việt Nam, ngày rằm tháng Ba đến sớm hơn thời điểm trăng tròn 1 ngày (nhằm ngày 07 tháng 4 dương lịch).
Ngày 15/04: Trăng hạ huyền
Mặt Trăng sẽ ở pha bán nguyệt và mọc từ sau nửa đêm. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.
Ngày 23/04: Trăng mới
Mặt Trăng sẽ xuất hiện cùng phía với Mặt Trời và sẽ không hiện diện trên bầu trời đêm.
Đây là thời điểm tốt nhất tháng để quan sát các vật thể mờ như các thiên hà hay các cụm sao bởi vì không có sự lấn át của ánh trăng.
Các hành tinh buổi tối
Sao Kim tiếp tục thống trị bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Kim sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Kim Ngưu.
Sao Kim là đối tượng sáng nhất trên bầu trời đêm nếu không tính Mặt Trăng. Trong văn hoá dân gian Việt Nam, hành tinh này còn được gọi là Sao Mai nếu xuất hiện vào buổi sáng sớm, và là Sao Hôm nếu xuất hiện vào buổi tối.
Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng
Hãy tìm kiếm hành tinh rực sáng này trên bầu trời phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn.
Vào tối 03/04, Sao Kim sẽ giao hội với cụm sao Thất Nữ. Hành tinh rực sáng này sẽ xuất hiện trong khu vực của cụm sao Thất Nữ. Đây hứa hẹn sẽ là một sự kiện thiên văn học tuyệt vời không thể bỏ lỡ.
Các hành tinh buổi sáng sớm
Sao Hỏa, Sao Mộc, và Sao Thổ xuất hiện cùng nhau trên bầu trời sáng sớm.
Sao Hỏa
Sao Hỏa lên cao trên bầu trời sáng sớm. Trong tháng này, Sao Hỏa sẽ hiện diện ở khu vực của chòm sao Ma Kết.
Sao Hỏa còn được gọi tên là hành tinh Đỏ bởi vì bề mặt của hành tinh này có màu đỏ tối. Vì kích thước quá nhỏ bé của mình, các chi tiết bề mặt Sao Hỏa chỉ có thể quan sát được qua những chiếc kính thiên văn mạnh nhất.
Hãy quan sát hành tinh này ở cao trên bầu trời sáng sớm.
Vào ngày 01/04, Sao Hỏa sẽ giao hội với Sao Thổ. Hai hành tinh này sẽ tiến lại gần nhau và chỉ cách nhau 0 độ 54 phút.
Vào ngày 16/04, Sao Hỏa sẽ giao hội với Mặt Trăng. Mặt Trăng sẽ tiến lại gần Sao Hỏa và cách nhau 4 độ 16 phút.
Sao Mộc
Sao Mộc lên cao trên bầu trời sáng sớm. Trong tháng này, Sao Mộc sẽ hiện diện ở khu vực của chòm sao Cung Thủ.
Sao Mộc là hành tinh lớn nhất trong Hệ Mặt Trời. Bốn vệ tinh lớn nhất của hành tinh khí khổng lồ này có thể dễ dàng quan sát được qua một cặp ống nhòm. Bề mặt của Sao Mộc đặc trưng bởi các sọc mây màu nâu tối có thể quan sát được qua kính thiên văn.
Hãy quan sát hành tinh này ở cao trên bầu trời sáng sớm.
Vào ngày 15/04, Sao Mộc sẽ giao hội với Mặt Trăng. Mặt Trăng sẽ tiến lại gần Sao Mộc và chỉ cách 2 độ 44 phút.
Vào ngày 30/04, Sao Mộc sẽ giao hội với Sao Thổ. Hai hành tinh này sẽ tiến lại gần nhau và chỉ cách 4 độ 57 phút.
Sao Thổ
Sao Thổ lên cao trên bầu trời sáng sớm. Trong tháng này, Sao Thổ sẽ hiện diện ở khu vực của chòm sao Ma Kết.
Sao Thổ là một hành tinh khí khổng lồ tuyệt đẹp với vành đai đặc trưng bao quanh. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra vành đai tuyệt đẹp của hành tinh này.
Hãy quan sát hành tinh này ở cao trên bầu trời sáng sớm.
Các chòm sao và các vật thể sâu
Vào buổi tối muộn, cao trên bầu trời phía bắc là một chú Gấu Lớn, chòm sao Đại Hùng (Ursa Major).
Chòm sao Đại Hùng chứa một nhóm nổi tiếng gồm nhiều ngôi sao ghép lại được gọi là nhóm sao Bắc Đẩu (Big Dipper). Nhóm sao này có hình dạng trông giống như một chiếc gàu sòng lớn có tay cầm.
Hai ngôi sao tạo nên mặt trước của chiếc gàu nước còn được gọi là "những ngôi sao chỉ đường", bởi vì chúng chỉ hướng đến ngôi sao Polaris, thường được biết đến với tên gọi là sao Bắc Cực (North Star).
Nhóm sao Bắc Đẩu chứa đầy các ngôi sao thú vị và các vật thể sâu trên bầu trời.
Hai ngôi sao Mizar và Alcor tạo nên một hệ sao đôi có thể nhìn thấy được mà không cần kính thiên văn. Ở thời cổ đại, khi mà Mizar và Alcor thậm chí còn gần nhau hơn nữa, chúng thường được sử dụng để kiểm tra thị lực.
M81 và M82 là một cặp thiên hà tráng lệ, đáng chú ý của bầu trời đêm phương bắc. M82 có hình dạng bất thường, được cho là kết quả bởi một vụ va chạm với thiên hà láng giềng lớn hơn, M81.
Chuyển sang phía nam, chúng ta có thể nhìn thấy chòm sao Sư Tử (Leo), báo hiệu cho mùa xuân đang đến. Trong thần thoại Hy Lạp, Sư Tử là con thú dữ to lớn bị giết bởi Hercules.
Ngôi sao Denebola, trong tiếng Ả Rập có nghĩa là "chiếc đuôi", nằm chính xác ở phần đuôi của chòm sao Sư Tử.
Ngôi sao sáng Regulus là "trái tim" của Sư Tử.
Sư Tử có một số thiên hà trong "bụng" của mình. M65, M66 và NGC 3628, tạo nên "Bộ ba của Sư Tử" (Leo Triplet), một nhóm các thiên hà kì thú dễ dàng quan sát thấy qua kính thiên văn.
Gần đó là một nhóm thiên hà khác, gồm có M95 và M96 đều là những thiên hà xoắn ốc lớn.
Giữa nhóm sao Bắc Đẩu và "đầu" của Sư Tử là ba cặp sao sáng được quan sát thấy bởi các nhà thiên văn Ả Rập cổ đại, được ví là "Ba bước nhảy của Linh Dương" (Three Leaps of the Gazelle).
Các sự kiện thiên văn học
Ngày 22, 23 tháng 4: Mưa sao băng Thiên Cầm (Lyrid)
Mưa sao băng Thiên Cầm (Lyrid) là một trận mưa sao băng trung bình, với tần suất khoảng 20 sao băng một giờ tại cực đỉnh. Các sao băng hình thành từ các hạt bụi để lại bởi sao chổi C/1861 G1 Thatcher, được phát hiện năm 1861.
Các sao băng Thiên Cầm thường xuất hiện hằng năm từ 16 - 25 tháng 4. Cực đỉnh năm nay diễn ra vào đêm 22, rạng sáng 23 tháng 4.
Các sao băng Thiên Cầm đôi khi có những ngôi rất sáng với vệt đuôi dài xuất hiện trong vài giây. Mặt Trăng đang ở pha trăng mới sẽ không gây ảnh hưởng đến việc quan sát mưa sao băng, khiến cho đây sẽ là một trong những trận mưa sao băng tuyệt vời của cả năm.
Thời gian quan sát tốt nhất là sau nửa đêm tại khu vực tối, thoáng đãng. Sao băng xuất hiện từ phía chòm sao Lyra (Thiên Cầm), nhưng cũng có thể xuất hiện bất cứ nơi nào trên bầu trời.
Bầu trời đêm luôn là một bữa tiệc thiên văn kỳ thú. Hãy khám phá những điều kỳ diệu từ ngay sân sau nhà bạn.
Vật Lý Thiên Văn - Chia sẻ niềm đam mê!
