Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể sâu, các hành tinh và các sự kiện thiên văn học đáng chú ý của bầu trời đêm tháng 03/2020.

Các pha Mặt Trăng

Ngày 10 tháng 3: Trăng tròn, siêu trăng

Mặt Trăng sẽ ở vị trí xung đối và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng Mặt Trời về phía Trái Đất.

Lần trăng tròn này được những bộ lạc bản địa đầu tiên ở Mỹ gọi là Trăng Giun Đất bởi đây là thời gian đất trở nên mềm hơn và giun đất xuất hiện trở lại. Lần trăng tròn này cũng còn được gọi là Trăng Quạ, Trăng Băng Mỏng, Trăng Nhựa Cây hay Trăng Mùa Chay, bởi đây là thời điểm quạ kêu báo hiệu cuối mùa đông, các lớp tuyết tan vào ban ngày sẽ đóng lại thành lớp băng mỏng vào ban đêm, cũng là thời điểm người ta rạch thân cây phong lấy nhựa, và là thời điểm rơi vào trước lễ Phục Sinh.

Đây cũng là lần siêu trăng đầu tiên trong tổng số hai lần siêu trăng của năm 2020. Mặt Trăng sẽ ở vị trí gần cực cận với Trái Đất và trông có vẻ lớn hơn và sáng hơn một chút so với lúc trăng tròn bình thường khác.

Theo âm lịch Việt Nam, ngày rằm tháng Hai đến sớm hơn thời điểm trăng tròn 2 ngày (nhằm ngày 08 tháng 3 dương lịch).

Ngày 24 tháng 3: Trăng mới

Mặt Trăng sẽ xuất hiện cùng phía với Mặt Trời và sẽ không hiện diện trên bầu trời đêm.

Đây là thời điểm tốt nhất tháng để quan sát các vật thể mờ như các thiên hà hay các cụm sao bởi vì không có sự lấn át của ánh trăng.

Các hành tinh buổi tối

Sao Kim

Sao Kim tiếp tục lên cao dần trên bầu trời đêm tháng 03. Trong tháng này, Sao Kim sẽ xuất hiện lần lượt ở khu vực của chòm sao Song Ngư và Kim Ngưu.

Sao Kim là đối tượng sáng nhất trên bầu trời đêm nếu không tính Mặt Trăng. Trong văn hoá dân gian Việt Nam, hành tinh này còn được gọi là Sao Mai nếu xuất hiện vào buổi sáng sớm, và là Sao Hôm nếu xuất hiện vào buổi tối.

Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng

Hãy tìm kiếm hành tinh rực sáng này trên bầu trời phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn.

Ngày 24 tháng 3 – Sao Kim ở vị trí ly giác cực đại phía đông

Hành tinh này sẽ đạt ly giác phía đông lớn nhất lên đến 46.1 độ tính từ Mặt Trời.

Đây là thời điểm tốt nhất để quan sát hành tinh này khi mà nó sẽ ở vị trí cao nhất trên đường chân trời bầu trời hoàng hôn.

Hãy quan sát hành tinh rực sáng này ở thấp trên đường chân trời phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn.

Tối 28 tháng 03: Giao hội của Mặt Trăng và Sao Kim

Mặt Trăng lưỡi liềm mỏng sẽ tiến đến gần Sao Kim và cách nhau chỉ 6°48' trên bầu trời buổi tối. Ngay sau khi Mặt Trời lặn, hãy tìm Mặt Trăng và Sao Kim về hướng Đông Nam, trong khu vực của chòm sao Kim Ngưu.

Các hành tinh buổi sáng sớm

Sao Hỏa, Sao Mộc, và Sao Thổ

Sao Hỏa, Sao Mộc, và Sao Thổ xuất hiện cùng nhau trên bầu trời sáng sớm. Trong tháng này, cả 3 hành tinh hiện diện ở khu vực của chòm sao Cung Thủ. Hãy quan sát các hành tinh này trên đường chân trời phía Đông Nam ngay trước khi Mặt Trời mọc.

Sao Hỏa còn được gọi tên là hành tinh Đỏ bởi vì bề mặt của hành tinh này có màu đỏ tối. Vì kích thước quá nhỏ bé của mình, các chi tiết bề mặt Sao Hỏa chỉ có thể quan sát được qua những chiếc kính thiên văn mạnh nhất.

Sao Mộc là hành tinh lớn nhất Hệ Mặt Trời. Bốn vệ tinh lớn nhất của hành tinh khí khổng lồ này có thể dễ dàng quan sát được qua một cặp ống nhòm. Bề mặt của Sao Mộc đặc trưng bởi các sọc mây màu nâu tối có thể quan sát được qua kính thiên văn. 

Sao Thổ là một hành tinh khí khổng lồ tuyệt đẹp với vành đai đặc trưng bao quanh. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra vành đai tuyệt đẹp của hành tinh này.

Vào những ngày đầu tiên tháng 3, cả 3 hành tinh này sẽ xếp thẳng hàng trên bầu trời sáng sớm. Sao Mộc sẽ nằm ở giữa Sao Hỏa ở phía trên và Sao Thổ nằm chếch về bên dưới.

Vào những ngày cuối tháng 3, cả 3 hành tinh này lại tiếp tục thẳng hàng và ở rất gần nhau trên bầu trời sáng sớm. Vào rạng sáng 26/3, Sao Hỏa sẽ nằm giữa Sao Mộc và Sao Thổ, và cách hai hành tinh này chỉ 3°45'.

Rạng sáng 18/03, Mặt Trăng giao hội với Sao Hỏa và  Sao Mộc. Mặt Trăng lưỡi liềm mỏng sẽ tiến lại gần hai hành tinh này và chỉ cách khoảng 4°50' trên bầu trời sáng sớm.

Rạng sáng 19/03, Mặt Trăng tiếp tục giao hội với Sao Thổ. Mặt Trăng lưỡi liềm mỏng sẽ chỉ cách Sao Thổ 2°47'.

Rạng sáng 20/03, Sao Hỏa và Sao Mộc giao hội. Hai hành tinh này tiến lại gần nhau trên bầu trời sáng sớm và chỉ cách nhau 0°45'.

Rạng sáng 31/03, Sao Hỏa tiếp tục giao hội với Sao Thổ. Hai hành tinh này tiến lại gần nhau trên bầu trời sáng sớm và chỉ cách nhau 1°2'.

Sao Thủy

Sao Thủy quay trở lại bầu trời sáng sớm vào cuối tháng. Trong tháng này, Sao Thuỷ sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Bảo Bình.

Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng

Ngày 24 tháng 3: Sao Thủy ở vị trí ly giác cực đại phía tây

Hành tinh này sẽ đạt ly giác cực đại phía tây lên đến 27.,8° tính từ Mặt Trời.

Đây là thời điểm tốt nhất để quan sát hành tinh này khi mà hành tinh này ở vị trí cao nhất trên đường chân trời bầu trời đêm.

Hãy quan sát hành tinh này ở thấp trên đường chân trời phía đông ngay trước khi Mặt Trời mọc.

Các chòm sao và các vật thể sâu

Những ngôi sao rực rỡ của bầu trời mùa đông đang dần tiến về phía tây, nhường chỗ cho sự hiện chính của các chòm sao mùa xuân.

Hai chòm sao nổi bật trong tháng ba này bắt nguồn từ thần thoại Hy Lạp, Song Tử (Gemini) và Cự Giải (Cancer) đều nằm trên đường Hoàng Đạo.

Đường Hoàng Đạo là tên của một đường vòng cung vắt ngang bầu trời, nơi mà Mặt Trời, Mặt Trăng và các hành tinh xuất hiện và di chuyển.

Hai anh em sinh đôi Song Tử (Gemini) nằm cao trên đỉnh đầu. Họ là những người thuỷ thủ anh hùng của con tàu Argo. Dưới sự lãnh đạo của Jason, họ đã dong thuyền trên biển để tìm kiếm Lông Cừu Vàng (Golden Fleece).

Hai ngôi sao sáng là "đầu" của hai anh em sinh đôi Castor và Pollux.

Nằm ở gần "chân" của hai anh em sinh đôi Song Tử là một vùng lốm đốm các ngôi sao mờ nhạt. Có tên gọi là M35, đây là một cụm sao tạo thành bởi vài trăm ngôi sao.

Cự Giải (Cancer) thường được nhận diện với hình thù của một con cua, nhưng đôi khi cũng được xem như là tôm hùm hay tôm càng. Trong thần thoại Hy Lạp, Cự Giải được đưa lên trời bởi Hera - vợ của thần Zeus, để tưởng nhớ sự ngoan cường của nó, dù rằng đã thua trong trận chiến với Hercules. Đây là một chòm sao mờ hơn nhiều so với Song Tử và khá khó quan sát dưới bầu trời bị ô nhiễm ánh sáng.

Nằm trong chòm Cự Giải là Cụm sao Tổ Ong (Beehive Cluster) kỳ thú. Các nhà chiêm tinh cổ đại còn gọi nó là "ngôi sao mây". Cụm sao lớn này chứa hàng trăm ngôi sao và nằm cách chúng ta khoảng 577 năm ánh sáng.

Các sự kiện thiên văn học đáng chú ý

Ngày 20 tháng 3: Xuân phân ở bán cầu bắc

Mặt Trời sẽ chiếu thẳng lên đường xích đạo, lúc này thời gian ngày và đêm khắp nơi trên thế giới sẽ gần như bằng nhau. 

Tại Việt Nam, Xuân phân được xem là điểm giữa của mùa xuân

Tại một số quốc gia, như Hoa Kỳ và châu Âu, ngày này được xem là ngày đầu tiên của mùa xuân ở bán cầu Bắc và là ngày đầu tiên của mùa thu ở bán cầu Nam.