Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể sâu, các hành tinh, và các sự kiện thiên văn học đáng chú ý trên bầu trời đêm tháng 10/2020.

Các pha Mặt Trăng

Ngày 02/10/2020: Trăng tròn

Mặt Trăng sẽ ở vị trí xung đối và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng Mặt Trời về phía Trái Đất. Lần Trăng tròn này còn được biết đến bởi các bộ lạc bản địa cổ ở Mỹ với tên gọi Trăng Thợ Săn bởi đây là thời điểm lá mùa thu bắt đầu rụng và loài nai đã được vỗ béo, sẵn sàng cho việc săn bắt.   Theo âm lịch Việt Nam, ngày rằm tháng Tám đến sớm hơn thời điểm trăng tròn 1 ngày (nhằm ngày 01 tháng 10 dương lịch). Rằm tháng Tám chính là ngày Tết Trung Thu, là ngày Tết của trẻ em.

Ngày 10/10/2020: Trăng hạ huyền

Mặt Trăng sẽ có hình dạng bán nguyệt và mọc từ sau nửa đêm. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.

Ngày 17/10/2020: Trăng mới

Mặt Trăng sẽ xuất hiện cùng phía với Mặt Trời và sẽ không hiện diện trên bầu trời đêm. Đây là thời điểm tốt nhất tháng để quan sát các vật thể mờ như các thiên hà hay các cụm sao bởi vì không có sự lấn át của ánh trăng.

Ngày 23/10/2020: Trăng thượng huyền

Mặt Trăng sẽ có hình dạng bán nguyệt và xuất hiện ở thiên đỉnh vào đầu buổi tối, sau đó lặn dần về phía tây. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.

Các hành tinh buổi tối

Sao Hỏa

Sao Hỏa hiện diện trên bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Hỏa sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Song Ngư. Sao Hỏa còn được gọi tên là hành tinh Đỏ bởi vì bề mặt của hành tinh này có màu đỏ tối. Vì kích thước quá nhỏ bé của mình, các chi tiết bề mặt Sao Hỏa chỉ có thể quan sát được qua những chiếc kính thiên văn mạnh nhất. Hãy tìm kiếm hành tinh này mọc cao trên bầu trời buổi tối.

Tối 13 tháng 10: Sao Hỏa ở vị trí Xung đối. Hành tinh có màu hoen đỏ này sẽ tiến đến vị trí gần Trái Đất nhất và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng từ Mặt Trời về phía Trái Đất. Sao Hỏa sẽ sáng hơn bất kỳ thời gian nào trong năm và sẽ hiện diện suốt đêm dài. Đây là thời gian tốt nhất để quan sát, chụp ảnh Sao Hỏa. Một chiếc kính thiên văn kích thước trung bình sẽ cho phép bạn nhìn thấy một số chi tiết màu tối trên bề mặt màu đỏ cam của hành tinh này.

Rạng sáng 30 tháng 10: Giao hội của Sao Hỏa với Mặt Trăng. Mặt Trăng và Sao Hỏa sẽ tiến đến gần nhau và cách nhau chỉ 2 độ 40 phút.

Sao Mộc

Sao Mộc hiện diện trên bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Mộc sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Cung Thủ. Sao Mộc là hành tinh lớn nhất trong Hệ Mặt Trời. Bốn vệ tinh lớn nhất của hành tinh khí khổng lồ này có thể dễ dàng quan sát được qua một cặp ống nhòm. Bề mặt của Sao Mộc đặc trưng bởi các sọc mây màu nâu tối có thể quan sát được qua kính thiên văn. Hãy tìm kiếm hành tinh này mọc cao trên bầu trời buổi tối.

Tối 22 tháng 10: Giao hội của Sao Mộc với Mặt Trăng. Mặt Trăng và Sao Mộc sẽ tiến đến gần nhau và cách nhau chỉ 3 độ 39 phút.

Sao Thổ

Sao Thổ hiện diện trên bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Thổ sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Cung Thủ. Sao Thổ là một hành tinh khí khổng lồ tuyệt đẹp với vành đai đặc trưng bao quanh. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra vành đai tuyệt đẹp của hành tinh này. Hãy tìm kiếm hành tinh này mọc cao trên bầu trời buổi tối.

Các hành tinh buổi sáng

Sao Kim

Sao Kim hiện diện trên bầu trời buổi sáng sớm. Trong tháng này, Sao Kim sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Sư Tử, Xử Nữ. Sao Kim là đối tượng sáng nhất trên bầu trời đêm nếu không tính đến Mặt Trăng. Trong văn hoá dân gian Việt Nam, hành tinh này còn được gọi là Sao Mai nếu xuất hiện vào buổi sáng sớm, và là Sao Hôm nếu xuất hiện vào buổi tối. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng. Hãy tìm kiếm hành tinh này trên bầu trời phía đông ngay trước khi Mặt Trời mọc.

Rạng sáng 14 tháng 10: Giao hội của Sao Kim với Mặt Trăng. Sao Kim và Mặt Trăng sẽ tiến đến gần nhau và cách nhau chỉ 4 độ 29 phút.

Các chòm sao và các vật thể sâu

Phi Mã (Pegasus), chú ngựa lớn có cánh trong thần thoại Hy Lạp, hiên ngang băng giữa bầu trời đêm mùa thu.

Cơ thể của chú ngựa được đánh dấu bởi một vùng rộng lớn của các ngôi sao được gọi là "Hình Vuông Lớn" (Great Square of Pegasus).

Chòm sao Phi Mã có chứa ngôi sao 51-Pegasi, ngôi sao giống Mặt Trời đầu tiên được phát hiện có một ngoại hành tinh.

Góc sáng nhất của Hình Vuông Lớn là ngôi sao Alpheratz, cũng là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Tiên Nữ (Andromeda).

Chòm sao Tiên Nữ nằm ngay cạnh Hình vuông Lớn. Trong thần thoại Hy Lạp, Tiên Nữ Andromeda là con gái của Tiên Vương Cepheus và Tiên Hậu Cassiopeia (vua và hoàng hậu xứ Ethiopia). Nàng bị xích lại bên bờ biển để chuẩn bị hiến tế cho thủy quái Cetus đang tàn phá đất nước để cứu xứ sở này. Cuối cùng nàng công chúa được Anh Tiên cứu thoát.

Bên trong ranh giới của chòm sao Tiên Nữ, hãy tìm M31 - thiên hà Tiên Nữ (Andromeda), một \"hòn đảo\" đơn độc giữa không trung chứa hàng tỷ ngôi sao. Trong một đêm tối quang đãng, thiên hà này hiện ra như một mảng sương mờ. Nằm cách khoảng 2.5 triệu năm ánh sáng, M31 là thiên hà xoắn ốc gần thiên hà Ngân Hà (Milky Way) của chúng ta nhất và là vật thể xa nhất mà bạn có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Ống nhòm và kính thiên văn nhỏ sẽ tiết lộ cho bạn vùng trung tâm sáng rực và các cánh tay xoắn ốc.

Một thiên hà đồng hành nhỏ hơn là M110, xuất hiện như là một chấm mờ ở gần thiên hà lớn này.

Thiên hà Tiên Nữ đang chậm rãi hút lại gần, và cuối cùng sẽ \"tiêu thụ\" một thiên hà đồng hành khác nhỏ hơn là M32.

Các sự kiện thiên văn học

Ngày 21-22/10: Mưa sao băng Lạp Hộ (Orionids).

Mưa sao băng Lạp Hộ (Orionid) là một trận mưa sao băng trung bình với tần suất 20 sao băng một giờ tại cực đỉnh. Các sao băng Lạp Hộ có nguồn gốc từ tàn dư bụi để lại bởi sao chổi Halley, được phát hiện từ thời cổ đại. Trận mưa sao băng diễn ra hằng năm từ ngày 02 tháng 10 đến ngày 07 tháng 11. Cực điểm năm nay của Lạp Hộ rơi vào đêm 21, rạng sáng 22 tháng 10. Mặt Trăng lưỡi liềm đầu tháng sẽ lặn trước nửa đêm để lại bầu trời tối thuận lợi cho một buổi quan sát mưa sao băng. Thời gian quan sát tốt nhất là sau nửa đêm tại khu vực tối, thoáng đãng. Các sao băng sẽ bắt nguồn từ chòm sao Orion (Lạp Hộ), nhưng cũng có thể xuất hiện bất cứ đâu trên bầu trời.

Bầu trời đêm luôn là một bữa tiệc thiên văn kỳ thú. Hãy khám phá những điều kỳ diệu từ ngay sân sau nhà bạn.

Truy cập website vatlythienvan.com để tìm hiểu thêm nhiều điều bổ ích.

VẬT LÝ THIÊN VĂN - Chia sẻ niềm đam mê!