Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể sâu, các hành tinh và các sự kiện thiên văn học của bầu trời đêm tháng 05/2019.

Các pha Mặt Trăng

Ngày 05 tháng 5: Trăng mới

Mặt Trăng sẽ xuất hiện cùng phía với Mặt Trời và sẽ không hiện diện trên bầu trời đêm.

Đây là thời điểm tốt nhất tháng để quan sát các vật thể mờ như các thiên hà hay các cụm sao bởi vì không có sự lấn át của ánh trăng.

Ngày 19 tháng 5: Trăng tròn, Trăng xanh

Mặt Trăng sẽ xuất hiện ở phía đối diện với Mặt Trời và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng Mặt Trời về phía Trái Đất.

Lần trăng tròn này được những bộ lạc bản địa đầu tiên ở Mỹ gọi là Trăng Hoa bởi đây là thời điểm những loài hoa mùa xuân đua nhau khoe sắc. Lần trăng tròn này cũng còn được gọi là Trăng Trồng Ngô (Bắp) hay Trăng Sữa.

Vì đây là lần trăng tròn thứ ba trong số bốn lần trăng tròn trong cùng một mùa, nên nó còn được gọi là trăng xanh. Sự kiện hiếm gặp này chỉ xảy ra vài năm một lần, nên văn hoá dân gian phương tây có câu “một lần trăng xanh”. Thông thường thì sẽ chỉ có ba lần trăng tròn mỗi mùa trong năm. Nhưng bởi vì trăng tròn xảy ra sau mỗi 29,53 ngày, nên thỉnh thoảng một mùa lại có đến bốn lần trăng tròn. Lần trăng tròn dôi ra này được gọi là trăng xanh, thường xảy ra sau mỗi 2,7 năm.

Theo âm lịch Việt Nam, ngày này là ngày rằm tháng Tư, cũng là ngày Phật Đản trong Phật Giáo.

Các hành tinh buổi tối

Sao Hoả

Sao Hoả xuất hiện sớm trên bầu trời buổi tối tháng Tư và sẽ lặn sớm trong đêm. Trong tháng này, Sao Hoả nằm ở khu vực của chòm sao Kim Ngưu (Taurus), đến cuối tháng hành tinh này sẽ dịch chuyển đến khu vực của chòm sao Song Tử (Gemini).

Hãy tìm kiếm hành tinh Đỏ trên bầu trời phía tây vào đầu buổi tối. Vì kích thước quá nhỏ bé của mình, bề mặt hành tinh này chỉ có thể quan sát được với những chiếc kính thiên văn mạnh nhất.

Sao Mộc

Sao Mộc quay trở lại với bầu trời buổi tối và mọc lên ở hướng đông lúc tối muộn, sau khi Sao Hoả đã lặn. Trong tháng này, Sao Mộc nằm ở khu vực của chòm sao Xà Phu (Ophiuchus).

Một chiếc kính thiên văn nhỏ sẽ giúp bạn nhận ra 4 vệ tinh lớn nhất của Sao Mộc. Nếu chiếc kính thiên văn đủ mạnh, bạn có thể nhìn thấy các sọc mây trên bề mặt của hành tinh khí khổng lồ này.

Hãy tìm kiếm Sao Mộc thấp trên đường chân trời phía Đông sau 10 giờ tối. Sao Mộc sẽ tiếp tục mọc lên cao trong suốt phần còn lại của cả đêm.
Vào ngày 20/05, Sao Mộc sẽ xuất hiện ngay cạnh Mặt Trăng tròn.

Sao Thổ

Sao Thổ mọc lên trên đường chân trời phía Đông 1 tiếng sau Sao Mộc. Trong tháng này, Sao Thổ nằm ở khu vực của chòm sao Cung Thủ (Sagittarius).

Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhìn thấy vành đai tuyệt đẹp của hành tinh này.

Hãy tìm kiếm Sao Thổ trên đường chân trời phía Đông sau 11 giờ tối. Sao Thổ sẽ tiếp tục mọc lên cao trong suốt phần còn lại của cả đêm.

Vào ngày 23/05, Sao Thổ sẽ xuất hiện ngay sát cạnh Mặt Trăng trương huyền khuyết dần.

Các hành tinh buổi sáng sớm

Sao Kim xuất hiện thấp trên đường chân trời phía đông ngay trước khi Mặt Trời mọc. Trong tháng này, Sao Kim nằm ở khu vực của chòm sao Song Ngư (Pisces), sau đó dịch chuyển sang khu vực của chòm sao Bạch Dương (Aries).

Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng.

Sao Thuỷ mọc thấp trên đường chân trời vào đầu tháng ngay trước khi Mặt Trời mọc, sau đó xuất hiện thấp dần và biến mất trên bầu trời sáng sớm.

Các chòm sao và các vật thể sâu

Nhìn về phía nam, tránh xa vùng trung tâm đầy sao của Dải Ngân Hà. Như vậy chúng ta có thể nhìn sâu hơn vào vũ trụ.
Chòm sao Xử Nữ (Virgo) chế ngự bầu trời rộng lớn phía nam vào buổi tối muộn. Là một trong những chòm sao Hoàng Đạo từ thời cổ đại, Xử Nữ tôn lên nhân cách sống của người phụ nữ.

Sử dụng một cặp ống nhòm để thăm thú cụm thiên hà Xử Nữ (Virgo Cluster of Galaxies). Mỗi đốm sáng nhỏ là những thiên hà ở rất xa so với Ngân Hà của chúng ta, được thắp sáng bởi ánh sáng của hàng tỷ ngôi sao trong mỗi thiên hà.

Thiên hà Sombrero, hay còn gọi là M104, nằm ở phần phía nam của chòm sao Xử Nữ. Dải bụi tối khiến nó trông giống như một chiếc mũ lớn, đúng như tên gọi của nó.

Có hai chòm sao nhỏ hơn nằm phía trên chòm Xử Nữ.

Chòm sao Tóc Tiên (Coma Berenices), một vị nữ hoàng đáng kính đã dâng mái tóc dài của mình cho các vị thần để đảm bảo cho chồng trở về an toàn từ chiến tranh.
M64, một thiên hà xoắn ốc, có thể tìm thấy trong làn tóc của Berenice.

Chòm sao Lạp Khuyển (Canes Venatici) đại diện cho những chú chó săn của các vị thần. Ngôi sao sáng nhất trong chòm Lạp Khuyển là Cor Caroli - có nghĩa là "Trái tim của Charles", được đặt theo tên vua Charles đệ nhất ở nước Anh.

M51, nằm trong chòm sao Lạp Khuyển, còn gọi là Thiên hà Xoáy Nước (Whirlpool Galaxy). Đó là một trong những thiên hà xoắn ốc chính diện đẹp nhất trên bầu trời.

Các sự kiện thiên văn học đáng chú ý

Ngày 06, 07 tháng 5: Mưa sao băng Bảo Bình η (Eta Aquarid)

Mưa sao băng Bảo Bình η (Eta Aquarid) là một trận mưa sao băng trên trung bình, với khoảng 60 sao băng một giờ tại cực đỉnh. Phần lớn sao băng được nhìn thấy ở bán cầu Nam. Tại bán cầu Bắc, tần suất chỉ ở khoảng 30 sao băng một giờ. Trận mưa sao băng này được cho là xuất phát từ tàn dư bụi để lại của sao chổi Halley, được phát hiện và quan sát từ thời cổ đại.

Trận mưa sao băng diễn ra hằng năm từ ngày 19 tháng 4 đến ngày 28 tháng 5. Cực đỉnh năm nay diễn ra vào đêm ngày 06 rạng sáng ngày 07 tháng 5.

Mặt Trăng lưỡi liềm mỏng sẽ không gây ảnh hưởng đến việc quan sát mưa sao băng, khiến cho đây sẽ là một trong những trận mưa sao băng tuyệt vời của cả năm.

Thời gian quan sát tốt nhất là sau nửa đêm tại khu vực tối, thoáng đãng. Sao băng xuất hiện từ phía chòm sao Bảo Bình (Aquarius), nhưng cũng có thể xuất hiện bất cứ nơi nào trên bầu trời.

Bầu trời đêm luôn là một bữa tiệc thiên văn thú vị. Hãy khám phá những điều kỳ diệu từ ngay sân sau nhà bạn.