Bạn có muốn biết làm thế nào để xem chòm sao Song Tử trong bầu trời đêm? Bài viết này sẽ cung cấp một số cách để tìm ra nó, đồng thời là câu chuyện thần thoại liên quan đến chòm sao của Cặp-song-sinh trên trời cao này.

Chòm sao Song Tử.

Khi nào và làm thế nào tôi có thể nhìn thấy chòm sao Song Tử trên bầu trời đêm?

Bạn có nhiều tháng trong năm để quan sát Song Tử, đây là một trong những chòm sao sáng trên Hoàng Đạo. Chòm sao Song Tử sáng trên bầu trời buổi tối sớm từ tháng 1 đến tháng 5, mặc dù nó sẽ ở phía tây hai giờ đồng hồ trước đó với mỗi tháng đi qua. Ví dụ như từ vĩ độ giữa miền bắc, Song Tử đứng thẳng lên phía tây đường chân trời vào khoảng 5 giờ sáng theo giờ địa phương vào đầu tháng 2, 3 giờ sáng vào đầu tháng 3, 1 giờ sáng (2 giờ sáng theo giờ mùa hè) vào đầu tháng 4 và 11 giờ tối. (thời gian tiết kiệm ban ngày vào giữa đêm) vào đầu tháng 5.

Hai tháng đầu năm mang đến cho bạn quãng thời gian tuyệt vời để quan sát chòm sao Song Tử bởi vì nó ở phía đông vào buổi tối và ở lại gần như trên bầu trời xuyên suốt đêm dài. Chòm sao Song Tử lên cao nhất trên bầu trời vào khoảng 10 giờ đầu tháng 2 tối theo giờ địa phương và khoảng 9 giờ tối vào cuối tháng 2. Thời gian địa phương là thời gian trên đồng hồ của bạn, dù là bạn ở đâu trên thế giới.

Chòm sao Song Tử vẫn quan sát được trên bầu trời vào các buổi tối tháng 5. Vào cuối tháng 5 và đầu tháng 6, bạn vẫn có thể tìm thấy chòm sao này ở góc tây-tây bắc của bầu trời vào buổi tối; và rồi hai ngôi sao sáng nhất của chòm sao Song Tử - Castor và Pollux - sẽ biến mất vào hoàng hôn hạ chí vào khoảng ngày 21 tháng 6.

Hãy nhận diện Song Tử qua hai ngôi sao sáng nhất: Castor và Pollux. Hai ngôi sao sáng đáng chú ý này nằm gần nhau trên vòm bầu trời, giống như là anh em!

Chòm sao Song Tử khi quan sát bầu trời. Ảnh: Till Credner/AlltheSky.com

Song Tử cùng với ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm là Sirius, lên cao nhất trên bầu trời đêm gần như một cùng một lúc. Tại các vĩ độ trung bình ở Bắc bán cầu, chúng ta thấy những ngôi sao sáng nhất của chòm sao Song Tử, Castor và Pollux hầu như luôn trên cao, trong khi Sirius lấp lánh khá thấp trên bầu trời phía Nam của chúng ta. Ở phía nam đường xích đạo thì ngược lại: Sirius tỏa sáng lên cao trong khi Song Tử nằm thấp ở phía bắc.

Mặt Trời hàng năm đi trước chòm sao Song Tử - cặp song sinh - từ khoảng 21 tháng 6 đến ngày 20 tháng 7. Để ghi nhớ những ngày này, cần biết rằng Mặt Trời toả sáng ở khu vực chòm Song Tử ngay sau Hạ chí và tiếp tục ở đó trong tháng tiếp theo. Chòm Song Tử không thể nhìn thấy được vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè ở Bắc bán cầu, hoặc vào cuối mùa thu và đầu mùa đông ở Nam bán cầu, bởi vì đây là khoảng thời gian chòm sao này bị chói loà trong ánh mặt trời.

Tìm Song Tử từ chòm sao Orion. Ảnh EarthSky.

Tìm chòm sao Song Tử từ chòm sao Lạp Hộ (Orion)

Nếu bạn có cơ hội được chọn ra chòm sao nào nổi bật nhất trên bầu trời tháng 2, đó ắt hẳn phải là chòm sao Lạp Hộ, người Thợ Săn. Vào những buổi tối tháng 2, từ Bắc bán cầu, tinh vân Lạp Hộ cao ở phía nam.

Điểm nổi bật của chàng Thợ Săn đó là thắt lưng của anh ta, ba ngôi sao sáng thẳng hàng nằm gần nhau. Dưới thắt lưng của Thợ Săn đó là ngôi sao Rigel rất sáng. Bạn đã nhìn thấy chưa? Bây giờ hãy nhìn phía trên thắt lưng, ngôi sao Betelgeuse sáng đỏ đang nằm chờ ở trên đó. Thấy rồi đúng không? Bạn có thể vẽ một đường tưởng tượng nối từ Rigel qua Betelgeuse để tìm ra 2 ngôi sao Castor và Pollux. Hãy nhớ rằng, bạn đang tìm kiếm hai ngôi sao sáng tỏ nằm gần nhau.

Tìm Song Tử từ nhóm sao Bắc Đẩu. Ảnh: Earth Sky.

Sử dụng nhóm sao Bắc Đẩu để tìm Song Tử

Nhóm sao này thực chất không phải là một chòm sao, mà chỉ là một hình nối các sao lại với nhau trông như một cái gàu múc nước. Chúng luôn luôn nằm ở phía bắc trên vòm trời. Vẽ một đường tưởng tượng chéo qua cái miệng gàu nước của Bắc Đẩu, từ ngôi sao Megrez qua sao Merak. Bạn đang đi theo hướng đối diện với tay cầm của Bắc Đẩu. Đường thẳng này sẽ trỏ đến Castor và Pollux.

Dùng Mặt Trăng để tìm Song Tử. Ảnh: Earth Sky.

Dùng Mặt Trăng để tìm Song Tử

Bởi vì mặt trăng sẽ hoàn thành chu kỳ của nó mỗi tháng, đồng thời đi ngang qua các chòm sao Hoàng Đạo, nên nó cũng sẽ qua trên chòm Song Tử trong vài ngày nhất định. Nhìn vào bản đồ sao ở trên [Hình?] để xem Hoàng Đạo (được biểu thị dưới dạng các chấm) giao với chòm Song Tử. Hoàng Đạo, hay còn gọi là đường đi của mặt trời trên bầu trời, mặt trời đi về phía đông (từ phải sang trái) giữa hai ngôi sao sáng trong chòm Song Tử đó là Castor và Pollux, và ngôi sao rực rỡ Procyon của chòm sao Tiểu Khuyển, chú Chó Nhỏ. Trong khi mặt trời đi qua Song Tử theo hướng đông khoảng một tháng trong năm, mặt trăng lại đi qua Song Tử vài ngày mỗi tháng.

Bởi vì mặt trăng nằm lệch trong khoảng ±5 độ (khoảng cách này bằng 10 lần đường kính mặt trăng) so với Hoàng Đạo, nên mặt trăng sẽ đi về phía nam 2 ngôi sao Castor và Pollux, và phía bắc sao Procyon khi nó đi ngang qua Gemini. Trong chu kỳ 18,6 năm, mặt trăng sẽ đạt đến điểm xa nhất về phía bắc so với Hoàng Đạo, nằm gần chòm Kim Ngưu, và chỉ cách một khoảng rất nhỏ nữa là có thể che khuất được sao Pollux. Vào nhiều thế kỷ trước công nguyên, khi sao Pollux còn nằm gần hơn với Hoàng Đạo, mặt trăng đã từng che khuất (đi qua phía trước) ngôi sao này.

Hai anh em Castor và Pollux của chòm sao Song Tử trong một thẻ chòm sao xuất bản năm 1825 tại London. Ảnh: Sidney Hall.

Thần thoại về cặp song sinh nằm trên trời cao

Thiên đàng trong truyền thuyết là cho nơi gặp gỡ của cái chết và sự bất tử, nơi tổ tiên và hậu thế sống cùng nhau. Chắc chắn, thần thoại Hy Lạp về Castor và Pollux khám phá tính hai mặt vốn có của cuộc sống - sự sống trường tồn và cái chết mãi luôn xen lẫn với nhau và cũng luôn đối nghịch nhau.

Castor và Pollux là những người con trai của thần Zeus, và mẹ Leda là người phạm. 2 đứa con cũng là sự pha trộn giữa trần thế và thần thánh: Castor là người anh phàm trần, trong khi Pollux là người em bất tử. Câu chuyện về hai anh em được truyền miệng qua nhiều thế hệ, mô tả tình huống khó xử của con người. Anh em Castor và Pollux rất hợp nhau nhưng cuối cùng lại phải bị chia rẽ bởi hoàn cảnh bi đát.

Khi Castor bị giết trong trận chiến, Pollux không thể nguôi ngoai nỗi đau buồn, cầu xin Zeus giải thoát anh ta khỏi sự ràng buộc của sự bất tử. Pollux đã chọn cái chết, để anh ta có thể cùng với anh trai Castor phiêu du trong thế giới tuyệt vời, vượt qua ranh giới của sự sống và cái chết. Cho đến ngày nay, Pollux và Castor đã đoàn tụ trên thiên đàng, một sự tôn vinh cho sức mạnh cứu rỗi của tình yêu anh em.

Tham khảo